ถาม : มีข้อสงสัยเรียนถามพระอาจารย์ค่ะ ทำไมจิตนั้นชอบร่อนเร่ ไม่อยู่กับวิหารธรรม ครูบาอาจารย์สอนให้หาวิหารธรรมให้จิต ถ้าวิหารธรรมอยู่แล้วมีความสุขจริง แต่ทำไมจิตยังชอบร่อนเร่ หรือเครื่องอยู่นั้นมันสุขไม่เพียงพอจะให้จิตอยู่ จิตเลยชอบที่จะออกร่อนเร่ ?

ตอบ : ธรรมดานะ จิตเรายังอยู่ใน “กามาวจรภูมิ” มันยังพอใจที่จะท่องเที่ยวไปในกาม มันยังติดข้องอยู่กับกาม จะให้มันอยู่นิ่ง ๆ จึงยาก เพราะจิตยังไม่มีความสุขที่จะอยู่กับอารมณ์ที่
เรากำหนด

จิตเรายังไม่ถึงขั้น “รูปาวจรภูมิ” หรือ “อรูปาวจรภูมิ” ซึ่งเป็นภูมิของจิตที่ท่องเที่ยว เชี่ยวชาญในการทำรูปฌานและอรูปฌานตามลำดับ

แต่การที่จิตออกร่อนเร่ ก็เป็น “ความจริงที่กำลังปรากฏอยู่ในปัจจุบัน” ถ้าเรายอมรับว่ามีสิ่งนี้อยู่ ด้วยใจที่เป็นกลาง ก็จะเกิดสติปัญญาจากสภาวะนี้ได้

สิ่งที่ควรทำความเข้าใจอีกอย่างหนึ่ง คือคำว่า “วิหารธรรม” วิหารธรรมในสติปัฏฐานมีอยู่ ๔ อย่าง คือ กาย, เวทนา, จิต และธรรม วิหารธรรมสำหรับผู้ที่จิตชอบร่อนเร่ คือ จิต

ฉะนั้น เราอาจจะมีคำบริกรรมหรือลมหายใจเป็นเพียงจุดที่อยู่ชั่วคราว ที่เราจะดูจริง ๆ คือ “จิต” ที่มันร่อนเร่ไป

เห็นจิตที่เผลอจากที่อยู่ชั่วคราว ได้สติ เห็นสภาวะเผลอ เห็นจิตที่เคลื่อนออกจากที่อยู่ชั่วคราว ได้สมาธิ มีจิตตั้งมั่น เห็นจิตเผลอไปเอง บังคับไม่ได้ ได้ปัญญา เห็นอนัตตา

ฉะนั้น เราก็มีอารมณ์เป็นที่อยู่ชั่วคราวต่อไป แล้วคอยสังเกตเห็น “จิต” แสดงอาการต่าง ๆ ตามที่มันเป็น

๔ มิถุนายน ๒๕๖๐