#นิมฺมโลตอบโจทย์ ๑๑๒
???
#ถาม : จิตคือใคร? ผู้รู้คือใคร? ความคิดคือใคร? ใครทำหน้าที่? งงค่ะท่านอาจารย์ ขอความกรุณาอธิบายให้คนปัญญาน้อยด้วยค่ะ
#ตอบ : จิต.. ไม่ใช่ใคร
จิต คือ ธรรมชาติที่รู้อารมณ์ เป็นตัวรับรู้
อารมณ์ คือ สิ่งที่ถูกรู้หรือถูกรับรู้ เช่น แสง สี เสียง กลิ่น รส สัมผัสเย็น-ร้อน อ่อน-แข็ง ความคิด เป็นต้น
ความคิด.. ก็ไม่ใช่ใคร
เป็นเพียงความปรุงแต่งเรื่องราวในใจต่างๆนานา
ผู้รู้.. ก็ไม่ใช่ใคร
คำว่า ผู้รู้ เป็นคำที่ครูบาอาจารย์ใช้เรียกจิตที่รู้สึกตัว ตั้งมั่น ไม่เผลอรวมไปในอารมณ์ คือแยกจิตกับอารมณ์ออกจากกัน
บางทีก็เรียกอีกคำหนึ่งว่า “ผู้รู้ผู้ดู”
เป็นขณะที่จิตประกอบด้วยสติ, สมาธิ และปัญญา จึงมีคุณภาพมาก เป็น “มหากุศลจิต”
และจิตผู้รู้ที่ดี จะเกิดขึ้นเองโดยไม่มีเจตนา
ในทางปฏิบัติ ขณะที่มีจิตผู้รู้ ขณะนั้นจะรู้สึกว่ามีสภาวะหนึ่งถูกรู้
สมมุติว่า เดินไปตลาด ผ่านแผงสลากกินแบ่งรัฐบาล สนใจแวะดู เห็นชุดหนึ่ง..เลขสวย อยากซื้อ คิดว่า”เมื่อคืนฝันเห็น… งวดนี้ต้องออกเลขนี้แน่เลย เตรียมรวยได้เลย”
– ขณะเห็นสลากกินแบ่งรัฐบาล รู้ว่ามีแผงหวย ขณะนั้นยังไม่ใช่จิตผู้รู้ เพราะจิตขณะนั้นมีสลากเป็นอารมณ์ จิตไหลไปหาสลาก ไม่รู้กาย ไม่รู้ใจ
– ขณะที่กำลังเลือกเลข รู้ว่ามีเลขมากมาย ขณะนั้นยังไม่ใช่จิตผู้รู้ เพราะจิตขณะนั้นมีเลขเป็นอารมณ์ จิตถลำไถลส่ายหา ไม่รู้กาย ไม่รู้ใจ
– ขณะที่พบเลขที่ถูกใจ อยากซื้อ ไม่เห็นความอยากที่เกิดขึ้นในใจ ก็ยังไม่มีสติ จิตนั้นมีหวยเป็นอารมณ์ ไม่เห็นกาย ไม่เห็นใจ
– ขณะที่คิดว่า “เมื่อคืนฝันเห็น… ” ขณะนั้นกำลังคิดถึงเรื่องราวในอดีต คิดแล้วก็จิตรู้เรื่องที่คิด แต่ไม่รู้กายที่กำลังยืน ไม่รู้ใจที่คิด ก็ยังไม่มีสติ ไม่ใช่จิตผู้รู้
– ขณะที่คิดว่า “งวดนี้ต้องออกเลขนี้แน่เลย เตรียมรวยได้เลย” ขณะนั้นกำลังคิดถึงอนาคต วาดฝันปรุงแต่งไป จิตก็รู้เรื่องที่วาดฝันนั้น ไม่ใช่จิตผู้รู้ ไม่มีสติ
– ถ้าเดินเจริญสติมา เดินด้วยความรู้สึกตัว แล้วขณะที่รู้สึกตัวอยู่นั้น มีความรู้สึกว่ากายนี้ถูกรู้ถูกดู ขณะก็มีจิตผู้รู้ จะรู้สึกว่ากายที่ถูกรู้อยู่ส่วนหนึ่ง จิตที่เป็นผู้รู้ก็อยู่อีกส่วนหนึ่งต่างหาก
– ถ้ามีกายที่เคลื่อนไหวในท่าเดินเป็นที่อยู่ของจิต ผ่านแผงสลากกินแบ่งรัฐบาล สนใจสลาก เห็นว่าจิตเผลอ ขณะนั้นมีสติรู้จิต
– ถ้าเห็นว่าความเผลอถูกรู้ถูกเห็น ขณะนั้นจึงจะเป็นจิตผู้รู้ผู้ดู
เมื่อมีจิตผู้รู้ขึ้นมา กายก็ถูกรู้ถูกดู จิตก็ถูกรู้ถูกดู ขันธ์ ๕ ที่เคยรวมกันเป็นตัวเรา ก็แยกออกมาเป็นส่วนๆ ส่วนหนึ่งถูกรู้ ส่วนหนึ่งเป็นผู้รู้ ตัวเราจริงๆไม่มี ขันธ์แต่ละส่วนก็ทำงานของมันเอง ไม่มีตัวตนอะไรมาเป็นเจ้าของหรือคอยบงการ
วิธีฝึกให้เกิดจิตผู้รู้ ก็ฝึกสติรู้สึกตัวนี่แหละ รู้กายบ้าง รู้ใจบ้าง เผลอบ้าง รู้ว่าเผลอบ้าง หาที่อยู่ให้จิตไว้สักที่หนึ่ง แล้วคอยรู้ทันจิตที่เผลอไปคิด เผลอไปดู เผลอไปฟัง แต่เผลอคิดนี่จะมากที่สุด
ทันทีที่รู้ทันจิตที่เผลอคิด จิตจะหยุดคิดทันทีทันใดนั้นเลย จิตผู้รู้ก็เกิดตรงนั้นเลย
แต่จิตผู้รู้ที่ฝึกนี้ก็ยังเกิดดับนะ เดี๋ยวก็เผลออีก ก็ต้องฝึกบ่อยๆนะ มีที่อยู่ไว้ เผลอปุ๊บ! รู้.. มีที่อยู่ไว้ เผลอปุ๊บ! รู้ อย่างนี้นะ
๑๘ เมษายน ๒๕๖๑
