คำถาม-การพัฒนาจิต กับ การพัฒนาใจ ต่างกันอย่างไร -ไฟล์ 3.3.วิหารธรรม-เคอร์ฟิว-(570525)-ถาม-ตอบ

โยม: ไม่ค่อยเข้าใจเรื่อง การพัฒนาจิต กับการพัฒนาใจ ต่างกันตรงไหนคะ

พอจ. กฤช:
โอ มันแล้วแต่คนพูดล่ะสิคราวนี้ ถ้าโดยทั่วๆ ไปนะ จิตกับใจแทนกันได้ เขาเรียกว่าเป็นไวพจน์เป็น
รู้จักไวพจน์ใช่มั้ย? งานบวชนี่จะได้ยินบ่อยๆ เลยใช่มั้ย นั่นมัน (ไวพจน์) เพชรสุพรรณ แล้ว ไม่ใช่นะ
ไวพจน์ แปลว่าคำที่ใช้แทนกันได้
มีความหมายแบบเดียวกัน

เรื่อง จิตกับใจ ก็คือเรื่องของนามธรรม ถ้าแบ่งชีวิตเป็นสองส่วน รูปธรรมกับนามธรรม ส่วนนามธรรมจะเรียกว่า จิตก็ได้ จะเรียกว่า ใจ ก็ได้ แต่ถ้าให้ละเอียดยิ่งขึ้น ตอนนี้ก็ต้องดูบริบทของคำแล้ว บริบทของคำคือ คำที่แวดล้อมในขณะนั้นน่ะ ท่านอธิบายเรื่องอะไรอยู่
ถ้าอธิบายในแง่ของ จิตคือสภาพรู้อารมณ์ เจตสิกคือคุณภาพของจิต อย่างนี้ก็ต้องแยกกัน งงมั้ย? คราวนี้เลยไปไกล กลายเป็นอีกเรื่องแล้ว ใช่มั้ย

จิตคือสภาพรู้อารมณ์ ก็คือจิตที่ไปรู้รูปทางตา รู้เสียงทางหู รู้กลิ่นทางจมูก รู้รสทางลิ้น รู้ (เย็น,ร้อน,อ่อน,แข็ง,ตึง,ไหว) ทางกาย
รู้ความคิดนึกทางใจ จิตโดยละเอียดแล้วมีหน้าที่อย่างนี้ ส่วนที่คิดนึก เป็นบุญ,เป็นบาป,เป็นกุศล,อกุศล,จิตดี,จิตไม่ดี
คุณภาพของจิตเหล่านี้เป็นอีกส่วนหนึ่ง เรียกว่า เจตสิก
ถ้าเป็นตรงนี้ท่านก็จะมาสอนก็ต้องเลือกคน เลือกคนที่ว่าคือ เริ่มมีความเข้าใจ เริ่มเรียนคำสอน หรือเริ่มศึกษาเรื่องจิตมากขึ้น ท่านก็แยกย่อยว่า

ในส่วนของนามธรรมหรือจิตมันแยกออกไปได้อีกนะ แยกออกไปได้อีก
ความรู้สึก สุข ทุกข์ หรือเฉยๆ เรียกว่า เวทนา
ความจำได้หมายรู้เรียกว่า สัญญา
ความปรุงแต่งเป็นบุญ,เป็นบาป,เป็นกุศล,เป็นอกุศลเรียกว่า สังขาร อย่างนี้
สามตัวนี้เรียกว่า เจตสิก ส่วนจิตคือ ตัวรู้อารมณ์เฉยๆ

แต่จิตรู้อารมณ์แล้วจะมีคุณภาพดีหรือไม่ดี มันขึ้นอยู่กับเจตสิกเหล่านี้ จิตเป็นบุญ,จิตเป็นบาป,อยู่ที่เจตสิก,จิตดี,จิตไม่ดี,จิตสุข,จิตทุกข์ อยู่ที่เจตสิก อย่างนี้
ส่วนจิตคือสภาพรู้อารมณ์ อีกส่วนเรียกว่าเจตสิก ถ้าเรียกเป็นขันธ์ก็ เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ และวิญญาณขันธ์
ทั้งสี่อันนี้รู้อารมณ์เดียวกัน เกิด-ดับพร้อมกัน เป็นชีวิตส่วนนามธรรม
รูปธรรมนี้ยกไว้ต่างหาก คือรูป คือกาย ส่วนนามธรรมเนี่ยแบ่งเป็นสองส่วนใหญ่ๆคือ จิตกับเจตสิก เจตสิกก็แบ่งย่อยๆ ไปอีกเป็น เวทนา สัญญา สังขาร
แต่ทั้งหมดนี้เป็นนามธรรม รู้อารมณ์เดียวกัน เกิด-ดับพร้อมกันๆ ไม่เกี่ยวกับรูปนะรูปเนี่ย เกิด-ดับช้ากว่า แต่จิตในส่วนนามนี้ เกิด-ดับพร้อม

เรียบเรียงจาก
ตอบโจทย์จากการแสดงธรรมโดย พระอาจารย์กฤช นิมฺมโล
ณ บ้านจิตสบาย วันที่ ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๕๗
ไฟล์แผ่นซีดีบ้านจิตสบาย ๕-3.3.วิหารธรรม-เคอร์ฟิว -(570525) -ถาม-ตอบ ระหว่างเวลา๐๗.๔๐-๑๑.๒๖
สามารถดาวน์โหลดเพื่อรับฟังได้ที่ http://bit.ly/1UbE4iN