ถาม : ขอกราบเรียนถามพระอาจารย์ว่า
คำว่า จิตถึงฐาน.. คำว่า “ฐาน” นี้่อยู่ตรงส่วนไหนของร่างกายคะ ?

ตอบ : ที่ว่า “จิตถึงฐาน” นี่
คำว่า “ฐาน” ในที่นี้ ไม่ใช่กาย
จึงไม่ได้อยู่ส่วนไหนของร่างกาย

แต่เราสามารถใช้กายเป็น “ที่อยู่ชั่วคราว”
เพื่อให้เกิดสภาวะ “จิตถึงฐาน” ได้

เช่น ใช้ลมหายใจเป็นที่อยู่
พอเผลอไปคิด ก็รู้ว่าเผลอ
ขณะที่รู้ว่าเผลอ ก็ได้สติรู้สึกตัว

“รู้” แล้วก็กลับมาที่ลมหายใจอีกครั้ง
ฝึกรู้อย่างนี้ไปเรื่อย ๆ

จิตจะคุ้นเคยกับการดูสภาวะที่เป็นนามธรรม
เมื่อไรที่เห็นนามธรรมที่มีลักษณะแบบว่า “จิตไหลไป”
ไม่ว่าจะไหลไปคิด ไปดู ไปฟัง ฯลฯ
จิตจะถึงฐานโดยอัตโนมัติ

“ฐาน” ในที่นี้ ก็คือ “จิต” นั่นเอง
แต่พอบอกอย่างนี้
ก็อย่าไปแสวงหาฐาน
และอย่าไปแสวงหาจิต
จะไม่ถึงฐาน และไม่เจอจิต

การถึงฐาน สำหรับคนฟุ้งซ่านอย่างอาตมา
จะใช้วิธี “รู้ทันว่าจิตไหลไป”

แล้วมันจะถึงฐานของมันเอง
ข้อควรรู้ ที่พึงสังเกต คือ :-
1. ถ้าจิตยังไม่ถึงฐาน อย่าควานหาจิต
ให้รู้เท่าที่รู้ได้

เช่น รู้ว่าเผลอไป เป็นต้น
2. จะเห็นจิตไหล อย่าไปจ้องดู
ให้มันเผลอไปก่อน ไหลไปก่อน
แล้วค่อยตามรู้
แต่ให้รู้ไว ๆ

3. เห็นแล้ว อย่าไปประคอง
ที่ประคอง เพราะรู้สึกว่าสภาวะนี้ดี
อยากให้มีนาน ๆ
แต่พอประคองปุ๊บ ! จิตจะเกินพอดี

พลาดจากภาวะความเป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน
กลายเป็นจิตหนัก ๆ แน่น ๆ
ก็เดินปัญญาต่อไปไม่ได้
แต่ถ้าเผลอไปประคอง ก็ให้รู้ว่าประคอง

คือรู้ตามที่มันเป็น รู้ไปเรื่อย ๆ
จิตถึงฐาน
จะมีลักษณะเป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน
จะเบา คล่องแคล่ว ว่องไว

อ่อนโยน นุ่มนวล
ควรแก่การงาน คือควรแก่การเจริญปัญญาเห็นความจริงต่อไป

พระอาจารย์กฤช นิมฺมโล
เรียบเรียงจากตอบโจทย์บนนิมฺมโลเพจ
วันที่ 3 ตุลาคม 2559