ถาม : สัมมาอาชีวะ มีผู้อธิบายว่า คือไม่ประกอบอาชีพที่ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อน เช่น ขายอาวุธ, ขายยาพิษ ซึ่งถูกสำหรับชาวบ้าน แต่ถ้าเป็นพระ ควรหมายความเท่ากับมหาศีล คือไม่ทำน้ำมนต์, ไม่เป็นหมอดูฤกษ์ยาม เป็นต้น

ตอบ : ที่ว่า “ไม่ประกอบอาชีพที่ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อน เช่น ขายอาวุธ, ขายยาพิษ” นั้น เป็นเรื่องของมิจฉาวณิชชา
การค้าขายที่อุบาสกอุบาสิกาไม่ควรประกอบ ซึ่งยังไม่ครอบคลุมความหมายของสัมมาอาชีวะ

สัมมาอาชีวะ มีคำจำกัดความกว้าง ๆ ว่า
ละมิจฉาอาชีวะเสีย หาเลี้ยงชีพด้วยสัมมาอาชีวะ

ที่ให้คำจำกัดความไว้กว้าง ๆ อย่างนั้น เพราะบุคคลแต่ละสถานะมีการเลี้ยงชีพแตกต่างกันไป

การหาเลี้ยงชีพ ไม่ได้จำกัดเฉพาะเรื่องการค้าขาย
ไม่ได้หมายเพียงการใช้แรงงานให้เกิดผลผลิต หรือการทำงานแล้วได้เงินค่าจ้าง

แต่หมายถึงการทำหน้าที่ ความประพฤติ หรือการดำรงตนอย่างถูกต้องอย่างใดอย่างหนึ่ง
ที่ทำให้เป็นผู้สมควรแก่การได้ปัจจัยบำรุงเลี้ยงชีวิต

ผู้ใช้แรงงาน ทำงานสุจริตเพื่อรับเงินค่าจ้าง มีสัมมาอาชีวะได้
ชาวนา ทำนา ไถหว่าน ก็เป็นสัมมาอาชีวะได้

แต่พระภิกษุเลี้ยงชีพด้วยการทำงานเช่นนั้น ย่อมไม่เป็นสัมมาอาชีวะ
การประพฤติอยู่ในมหาศีล ก็ส่วนหนึ่งในสัมมาอาชีวะด้วย

พึงสังเกตว่า คำว่า อาชีวะ ในที่นี้ ไม่ได้มีความหมายตรงกับคำว่า อาชีพ ที่เราเข้าใจกันในปัจจุบัน

เด็ก ๆ อายุเจ็ดแปดขวบ ยังไม่มีอาชีพการงานอะไร

แต่ประพฤติตนให้เป็นลูกที่ดี สมควรแก่การเลี้ยงดูของพ่อแม่ ก็ยังนับว่าเด็กนั้นมีสัมมาอาชีวะได้
และเด็กนั้นก็มีโอกาสบรรลุมรรคผลได้

พระอาจารย์กฤช นิมฺมโล
เรียบเรียงจากตอบโจทย์บนนิมฺมโลเพจ
วันที่ ๑๓ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๐