#นิมฺมโลตอบโจทย์ ๑๖๓
??
#ถาม : พระท่านสอนว่า “สังขารทั้งหลายไม่เที่ยง” กับคำที่ฆราวาสพูดกันว่า “สังขารร่างกาย” สังขารทั้งสองคำนี้จะมีความหมายเหมือนกันไหมครับ?
#ตอบ : ความหมายของคำว่า “สังขาร” นี้ ก็ต้องดูที่รูปประโยค จึงจะได้ความหมายที่ชัดเจน เช่น
– ในคำว่า “สังขารทั้งหลายไม่เที่ยง”
คำว่า สังขาร ในที่นี้ จะกินความหมายกว้างที่สุด คือ หมายถึง สิ่งปรุงแต่งทั้งหมด ทั้งที่เป็นรูปธรรมและนามธรรม ขันธ์ทั้ง ๕ ก็อยู่ในสังขารในความหมายนี้ ตรงกับคำว่า “สังขตะ” หรือ “สังขตธรรม”
– ในคำว่า “รูปไม่เที่ยง เวทนาไม่เที่ยง สัญญาไม่เที่ยง สังขารไม่เที่ยง วิญญาณไม่เที่ยง”
คำว่า สังขาร ในที่นี้ หมายถึง สภาพปรุงแต่งทางนามธรรมที่มีเจตนาเป็นประธาน ปรุงแต่งใจให้ดีให้ชั่ว มีทั้งที่เป็นกุศล, อกุศล และอัพยากฤต(คือเป็นกลางๆ) ตรงกับคำว่า สังขารขันธ์ ในขันธ์ ๕
– ในคำว่า “สัญเจตนา ได้แก่ กายสังขาร วจีสังขาร มโนสังขาร”
สังขารตามคำชุดนี้ ก็ยกเอาเจตนาขึ้นเป็นตัวนำหน้า เป็นการจงใจปรุงแต่งการกระทำทางกาย, วาจา และทางใจ ตามลำดับ เป็นเจตนาที่แต่งกรรม
– ในคำว่า “กายสังขาร ได้แก่ ลมหายใจเข้าออก, วจีสังขาร ได้แก่ วิตกและวิจาร, จิตตสังขาร ได้แก่ สัญญาและเวทนา”
คำว่า สังขาร ในที่นี้ หมายถึง สภาพที่ปรุงแต่งชีวิต
– ในคำว่า “ไม่เจียมสังขารเลยลุง”
อันนี้เป็นแบบไทยๆ สังขาร หมายถึง ร่างกาย
๒๗ มิถุนายน ๒๕๖๒
