#นิมฺมโลตอบโจทย์ ๑๑๗
??
#ถาม : ผมสับสนความหมายระหว่าง “ตั้งสัจจะ” กับ “อธิษฐาน” ว่าแตกต่างกันอย่างไรครับ?
เช่น ตั้งสัจจะว่าจะบวช ๑ เดือนที่วัดแห่งหนึ่ง แล้วอยู่ได้แค่สัปดาห์เดียวก็พบว่าวัดนั้นไม่เหมาะ จะสึกหรือไปอยู่ที่อื่น อย่างนี้จะเสียสัจจะหรือเสียอธิษฐานไหมครับ?
#ตอบ : ดูศัพท์ก่อนนะ
อธิษฐาน มาจากคำภาษาบาลีว่า อธิฏฺฐาน แปลว่า ความตั้งใจมั่น
ในทางพระวินัย จะหมายถึง ความตั้งใจให้แน่นอนลงไป
เช่น อธิษฐานพรรษา ก็คือตั้งใจว่าจะอยู่จำพรรษาที่อาวาสนี้ตลอด ๓ เดือน ด้วยคำว่า “อิมัสฺมิง อาวาเส อิมัง เตมาสัง วัสสัง อุเปมิ”
อธิษฐานบริขารเครื่องใช้ เช่น ตั้งใจจะใช้ผ้าผืนนี้เป็นผ้าสังฆาฏิ ก็นำผ้านั้นมาอธิษฐานว่า “อิมัง สังฆาฏิง อธิฏฐามิ” เป็นต้น
ในทางธรรม จะหมายถึง การตัดสินใจเด็ดเดี่ยว ตั้งใจมั่นแน่วที่จะทำการให้สำเร็จบรรลุเป้าหมาย
ถ้าเป็นความตั้งใจมั่น ไม่หวั่นไหว เพื่อบรรลุพระโพธิญาณ แม้จะต้องสละทรัพย์สิน หรืออวัยวะ หรือแม้แต่ชีวิต ก็จัดเป็นบารมีอย่างหนึ่ง เรียกว่า อธิษฐานบารมี
ตัวอย่างที่พระโพธิสัตว์บำเพ็ญอธิษฐานบารมีที่เด่นชัด คือในคราวที่เสวยพระชาติเป็นพระเตมีย์ ยอมสละชีวิตอธิษฐานวัตร ให้คนทั้งหลายเข้าใจว่าเป็นใบ้และเป็นคนง่อยเปลี้ย โดยพระองค์ตรัสว่า
“มารดาบิดามิได้เป็นที่เกลียดชังของเรา ทั้งยศใหญ่เราก็มิได้เกลียดชัง แต่พระสัพพัญญุตญาณเป็นที่รักของเรา เพราะฉะนั้นเราจึงอธิษฐานวัตร”
(และการอธิษฐานนี้ จัดเป็นปรมัตถบารมีด้วย)
ท่านกล่าวว่า บารมีทั้ง ๑๐ ข้อ ย่อมบริสุทธิ์ ไม่กำเริบ ก็ด้วยอำนาจของอธิษฐานนี้
สัจจะ แปลว่า ความจริง
ในแง่การสร้างสัจจบารมี จะหมายถึง การไม่กล่าวคำเท็จเพราะเหตุแห่งทรัพย์สิน เงินทอง ยศตำแหน่ง หรือเพราะเหตุแห่งสุขภาพร่างกาย ในที่สุดแม้แต่เหตุแห่งชีวิต
หมายความว่า ไม่มีแรงจูงใจใดๆ ที่จะทำให้กล่าวคำเท็จได้เลย
ตัวอย่างที่พระโพธิสัตว์บำเพ็ญสัจจบารมีที่เด่นชัด คือในคราวที่เสวยพระชาติเป็นพระเจ้าสุตโสม ถูกพระเจ้าโปริสาทจับไปได้ เพื่อประหารเป็นพลีกรรมต่อเทวดา เมื่อพระเจ้าสุตโสมระลึกถึงคำปฏิญญาที่ก็ไว้กับพราหมณ์ จึงขอเข้าไปในกรุงอินทปัตเพื่อเปลื้องคำปฏิญญานั้น เมื่อเสร็จธุระแล้ว พระองค์ก็รักษาสัจจวาจา ยอมสละชีวิตเข้าไปหาพระเจ้าโปริสาท
ส่วนคำว่า “ตั้งสัจจะ” ในความรู้สึกของคนไทยทั่วไป เช่นที่ปรากฏอยู่ในคำถามนี้ น่าจะมีความหมายไปในทำนอง”ตั้งสัตย์ปฏิญาณ” คือเป็นการให้คำมั่นสัญญาด้วยความสัตย์ ถ้าทำไม่ได้ตามนั้น ก็จะ
– เสียสัจจะ คือ สัจจะต่อวาจา (ในกรณีที่เคยมีการกล่าววาจาไว้)
– เสียอธิษฐาน (ในกรณีที่เคยตั้งใจว่าจะอยู่ให้ถึง ๑ เดือน)
กรณีนี้จึงเป็นบทเรียนว่า ก่อนจะตั้งสัจจะแบบนี้ ควรจะไปศึกษาดูสถานที่, บุคคล, ข้อวัตร, บรรยากาศ, ฯลฯ ให้ดีเสียก่อน มิฉะนั้นจะลำบากใจในภายหลัง
๒๘ พฤษภาคม ๒๕๖๑